Abstracts 8 ( 1 )
ROB VAN DIJK
Ten geleide: Trauma en cultuur
Naar een vruchtbare discussie tussen antropologen, medici en psychologen
De aandacht van de literatuur voor trauma richt zich vooral op somatische en psychische processen. Cultuur speelt evenwel als betekenisgevende context in alle fasen van de omgang met in- grijpende ervaringen een belangrijke rol. Bepalend voor de impact en verwerking van schokkende gebeurtenissen is immers de interpretatie die eraan gegeven wordt. Betoogd wordt dat trauma bij uitstek een thema is dat zich leent voor een samenwerking van antropologen, medici en psychologen. Een voorstel voor onderzoeksonderwerpen besluit het artikel.
[trauma, cultuur, coping, schokkende geneurtenissen, interdisciplinair onderzoek]
Introduction. Trauma and culture: Towards a fruitful discussion between anthropologists, physicians and psychologists
Most professional interest in trauma is limited to somatic and psychic processes while culture as a meaning producing context of traumatic experiences is largely neglected. It is the interpretation of shocking events, however, which determines their impact and people's coping with them. The author argues that anthropologists, physicians and psychologists should cooperate in the study of trauma. Concrete research themes conclude the introduction.
[trauma, culture, coping, shocking events, interdisciplinary research]
Algemeen
FRANCIEN LAMERS-WINKELMAN
Reacties van kinderen op schokkende ervaringen
Aan de hand van de literatuur wordt nagegaan of de reacties van kinderen op stressvolle, schokkende of traumatische ervaringen verschillen naar gelang de aard van de gebeurtenis. Geconcludeerd kan worden dat deze reacties over het algemeen vooral overeenkomsten vertonen, met uitzondering van het posttraumatische spel. Ook ten aanzien van de (initiële) reacties van kinderen uit verschillende culturen op schokkende gebeurtenissen worden vele overeenkomsten geconstateerd. Hierbij dient aangetekend te worden dat, hoewel onderzoeksinstrumenten aangepast werden aan de cultuur van de te onderzoeken kinderen, deze instrumenten ontwikkeld zijn voor gebruik in Westerse culturen.
[kinderen, traumatische ervaring, cultuur, onderzoek]
Children's reactions to shocking experiences
This survey of literature explores whether children's reactions to stressful, shocking or traumatic experiences differ per type of experience. The author concludes that generally reactions are similar, even between children of different cultures. It should be noted, however, that the research tools, which have been designed for use in Western cultures, are not adequate for the study of trauma in other cultures.
[children, traumatic experience, culture, research]
ROLF J. KLEBER
Het begrip posttraumatische stress-stoornis in cross-cultureel perspectief
Mogelijkheden, beperkingen en bedenkingen
De auteur bespreekt de mogelijkheden en beperkingen en enkele conceptuele problemen van het concept posttraumatische stress-stoornis (PTSS) vanuit een cross-cultureel perspectief. Lang niet elke door oorlog of geweld getroffene reageert met psychopathologie. Soms is er sprake van 'normale' verwerking. Bovendien is het concept afkomstig uit een individualiserende visie op psychische gezondheid. Tegelijk heeft het begrip PTSS wel degelijk waarde, zowel ter aanduiding van geweldsslachtoffers en vluchtelingen en andere categorieën van getroffen personen als in de gezondheidszorg voor hen. De auteur wijst op het gevaar van 'reïficatie', zeker in cross-culturele situaties. PTSS is daarmee een 'mixed blessing'. Het gebrek aan adequaat empirisch onderzoek naar psychotrauma in niet-westerse situaties is een ernstige tekortkoming in de psychotraumatologie en in de discussie over cultuur en trauma.
[posttraumatische stress-stoornis, PTSS, cross-cultureel, geweld, vluchtelingen, reïficatie]
Potentials and limitations of the concept of Post-Traumatic Stress Disorder in a cross-cultural perspective
The author discusses the potentials, limitations and conceptual problems of Post-Traumatic Stress Disorder (PTSD) from a cross-cultural point of view. Some victims of war or violence, for example, do not react in a psychopathological way but seem to cope with their experiences in a 'normal' way. Moreover, PTSD originates from an individualised view on psychic health. The author points out the risk of reification, particularly in cross-cultural situations. PTSD is a 'mixed blessing'. The lack of empirical research on psychotrauma in non-western situation presents a serious problem to psychotraumatology as well as to the debate on culture and trauma.
[post-traumatic stress disorder, PTSD, cross-cultural, violence, refugees, reification]
Nederland en België
FREDDY A. BEGEMANN
Systematische misverstanden binnen een cultuur
Hoe beïnvloeden professionele concepten de interpretaties van cliënten?
Concepten uit de professionele hulpverleningscultuur beïnvloeden de cliënten, of dezen nu uit een andere of uit dezelfde cultuur afkomstig zijn. Op basis van een onderzoek naar de ervaringen van kinderen van Nederlandse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, wordt geconstateerd dat professionele concepten een positieve, maar ook een negatieve invloed kunnen hebben. Enerzijds bieden ze verheldering en helpen ze de cliënten om zich tegenover elkaar en tegenover buitenstaanders te presenteren. Anderzijds dreigen ze de problemen te medicaliseren en te somatiseren. Dat maakt het voor de kinderen van oorlogsgetroffenen lastiger om te zien wat ze gemeenschappelijk hebben en hoe ze hun problemen via gemeenschappelijke actie kunnen oplossen. Aan de hand van voorbeelden wordt tenslotte nagegaan hoe professionals hun concepten kunnen gebruiken om de zelfhulp van cliënten te ondersteunen.
[professionele concepten, hulpverleningscultuur, slachtoffers, Tweede Wereldoorlog, misverstanden]
Systematic misunderstandings within a culture: How professional concepts affect clients' interpretations
Research among children of victims of the Second World War shows that professional concepts have both positive and negative effects on helping people with trauma. On the one hand, the concepts enable clients to present themselves to each other and to outsiders, on the other hand, they may lead to medicalisation and somatisation and prevent children of war victims from discussing their problems with others and solving them in collective action.
[professional concepts, culture of care givers, victims, Second World War, misunderstandings ]
LEO E.E. LIGTHART
Jnun en ernstig getraumatiseerde Marokkaanse jongeren
Twee casussen illustreren hoe Marokkaanse jongeren in het presenteren, beleven en verwerken van ernstige traumatische gebeurtenissen gebruik maken van cultuurspecifieke beelden. Voor hen vormt het bezocht worden door jnun een passende religieus-culturele en daarmee maatschappelijk aanvaardbare wijze om de innerlijke problemen die mede het gevolg zijn van traumatische gebeurtenissen, uit te drukken en op te lossen. Migratie, met name verblijfsduur in het gastland en de mate van traditionele opvoeding, beïnvloedt deze cultuurspecifieke beelden. Zij lijken te vervlakken en schematischer te worden naarmate de jongere langer in Nederland verblijft.
[Marokkaanse jongeren, traumatische gebeurtenissen, cultuurspecifieke beelden, jnun, Nederland]
Jnun and gravely traumatised Moroccan youngsters
Using two cases as an example, the author shows how Moroccan youngsters in the Netherlands present and experience serious traumatic events and how they cope with them through culture specific images. Possession by jnun represents a suitable religious and socially acceptable way to express and solve personal problems which result from traumatic experiences. Migration, in particular the length of stay in a new country, influences these cultural images. They become burred and more schematic as the youngster has been staying longer in the Netherlands.
[Moroccan youth, traumatic events, culture-specific images, jnun, the Netherlands]
EDIEN BARTELS
Jnun als symbool. Een reactie
Voorstellingen over jnun worden door antropologen gezien als symbolen. Bezetenheid door jnun wordt opgevat als expressie van sociale problematiek waarmee mensen invloed kunnen uitoefenen. Dit verschil in uitgangspunt maakt een andere analyse mogelijk dan Ligthart biedt vanuit een psychologisch denkkader.
[jnun, symbool, bezetenheid, commentaar]
Jnun as symbol: A reaction
Anthropologists see jnun as symbols. They interpret jnun possession as an expression of social problems and a means of exerting influence on others. The author's symbolic analysis of jnun is a reaction to the article by Lighthart which offers a psychological interpretation.
[jnun, symbol, possession, comment]
HANS ROHLOF & ADRIANA JASPERSE
Gedwongen migratie, verlies en cultuur
Gedwongen migranten vermelden frequent ernstige traumatische gebeurtenissen in hun recente verleden, waaronder oorlogsgeweld en diverse vormen van verlies. Kan individuele verliesverwerking dan toegepast worden? Verlies van eigen cultuur en van sociale banden heeft al plaatsgehad vóór de vlucht. Verlies van zingeving aan politieke acties en vervolging treedt meestal pas in het Westen op. Voor verlies van dierbaren dient ruimte te komen. Vaak zullen rituelen uit de eigen cultuur door allerlei factoren niet mogelijk zijn. Verliesverwerking bij vluchtelingen is een dynamisch proces, waarbij men ook dient te letten op de fase in het migratieproces waarin de vluchteling zich bevindt.
[migranten, vluchtelingen, verliesverwerking, traumatische gebeurtenissen, cultuur]
Forced migration, loss and culture
Unvoluntary migrants often report serious traumatic experiences in the recent past, for example violence of war and various forms of loss. The authors ask whether in such a case individual coping is possible. Loss of one's own culture and of social ties has taken place just before their flight. Loss of meaning usually occurs after their arrival in a new country. They need 'room' to come to terms with the loss of their dear ones, but rituals from their own culture often have become useless, due to their turning away from their culture. For refugees coping with loss is a dynamic process which changes as they stay longer in the host country.
[migrants, refugees, coping with loss, traumatic events, culture]
PATRICK MEURS
Traumatogene aspecten van migratie en remigratie Het geval van een oudere Marokkaan
Dit artikel richt zich op psychische problemen van oudere migranten. Aan de hand van een gevalstudie van een oudere Marokkaan wordt onderzocht hoe de beleving van continuïteit en verandering bij migratie en remigratie de psychische gezondheid be+5+nvloedt en welke plaats (klein-) kinderen innemen in die ervaring van continuïteit en verandering. Een belangrijke determinant van psychische moeilijkheden bij oudere migranten is een verscherpt besef, na het einde van de actieve arbeidsloopbaan, dat het verblijf hier niet langer economisch gelegitimeerd kan worden. Bij het wegvallen van deze verblijfsreden voelen sommige oudere migranten dat ze niet klaar zijn met hun keuze tussen 'hier blijven' of 'terugkeren'. Soms beseffen ze dat ze nooit echt in hun hart gekozen hebben voor een definitief verblijf hier. Ze hebben dan het gevoel dat ze onder invloed van externe factoren hun terugkeerplannen hebben opgeborgen. En als ze toch remigreren, komen ze in een veranderde situatie terecht waar ze zich evenmin thuisvoelen. Deze kwetsbaarheid van oudere migranten in het algemeen – vooral de decennia lang onverwerkt gebleven aspecten van migratie – kunnen na de pensionering als cumulatief traumatogene factoren hun tol eisen. De 'slepende' onverwerkte aspecten van het migratieproject, die eerder in de levensloop geen aanleiding gaven tot een verstoring van het psychische evenwicht, beginnen op latere leeftijd zwaarder te wegen en gaan soms de draagkracht van de oudere migrant te boven.
[migratie, remigratie, trauma, oudere, Marokkaan]
Traumatogenic aspects of migration and remigration: The case of an elderly Moroccan man
The number of older migrants, in need of psychological help, is likely to increase. Thera- pists are confronted with new questions, concerning the experience of continuity and discontinuity in the lives of migrants and the way they feel their children embody continuity or discontinuity. Some migrants develop psychic problems because of a feeling of having lost a sense of continuity. We show how this feeling can be understood in the light of a deep awareness that they have never consented in their heart to the idea that 'here' would also be 'home'. This problematic awareness can become still more conflictual through the problems encountered in planning and effectuating remigration. For some older migrants, the feelings that accompany the awareness of discontinuity have remained repressed since years, but have been working, on an unconscious level, as a hidden disturbing potential. At an older age, the question of personal and cultural identity has, in a cumulative way, become a traumatic matter.
[migration, remigration, trauma, ageing, Morroccan]
J.S. MEIJER
De vliegramp in de Bijlmermeer. Een trauma in een multi-etnische woonwijk
De vliegramp in de Bijlmermeer in 1994 trof een multi-etnische, sociaal-economisch zwakke populatie in een stad met vrijwel onbeperkte mogelijkheden tot hulpverlening. De huisartsen werden geconsulteerd door patiënten met een scala aan lichamelijke en psychische klachten en hulpvragen die verband hielden met deze ramp. De acute opvang werd door vele organisaties met veel improviseren effectief geregeld, de nazorg stemde tot tevredenheid en voor de meeste getroffenen nam het leven na drie maanden weer zijn normale loop. Van de zwaargetroffenen vertoonde na anderhalf jaar echter nog 25 procent verschijnselen van een posttraumatische stressstoornis.
[vliegramp, Bijlmermeer, multi-etnische bevolking, posttraumatische stressstoornis]
The airplane disaster in the Bijlmermeer: A trauma in a multi-ethnic district
One and a half years after the airplane disaster in the Bijlmermeer, a multi-ethnic suburb of Amsterdam, 25 percent of those affected by the accident still showed symptoms of posttraumatic stress disorder. The cultural variety of their ideas about help, forms of solidarity, coping with trauma and need for privacy posed a special challenge to therapists. The author presents one case to illustrate his argument.
[airplane disaster, Bijlmermeer, multi-ethnic population, posttraumatic stress disorder]
Andere culturen
ERICK VLOEBERGHS & IETJE DE GROOT
"Nous sommes tous traumatisés". Kanttekeningen bij PTSS en cultuur in een Rwandees vluchtelingenkamp
Op basis van hun waarnemingen in het vluchtelingenkamp Katale in Zaïre plaatsen de schrijvers kanttekeningen bij het veronderstelde universele karakter van posttraumatische stressstoornis (PTSS) en daarmee bij de toepasbaarheid en bruikbaarheid ervan in dergelijke omstandigheden. Naast politiek-culturele factoren maken ook de barre leefomstandigheden in het kamp het gebruik ervan uitermate gecompliceerd. Zo is geen sprake van verlies van sociale betrokkenheid bij de vluchtelingen en bestempelen allen desgevraagd zich als getraumatiseerd op grond van hun gevoel slachtoffer van de geschiedenis te zijn. In feite behoren veel PTSS-symptomen tot het dagelijks leven van de kampbewoners. In een dergelijke context boet het onderscheidend vermogen van PTSS aan kracht in. Tevens is de behandeling van traumagerelateerde klachten aan beperkingen onderhevig. Een te sterke nadruk op individueel lijden alsook relaxatietherapie stuit, in deze context en vooral in de eerste fase na de vlucht uit Rwanda, op veel weerstand.
[posttraumatische stressstoornis, cultuur, vluchtelingenkamp, Rwanda]
"Nous sommes tous traumatisés" Some remarks about Post-traumatic Stress Disorder and culture in a Rwandan refugee camp
The authors give some critical comments on the universal character of Posttraumatic Stress Disorder (PTSD), based on observations in a Rwandan refugee camp in Katale, Zaire and question its utility in concrete situations. The harsh conditions in the camp further complicate its use. Many PTSD symptoms are part of everyday life in the camp. An emphasis on individual suffering and relaxation therapy, particularly in the first phase after the flight from Rwanda, are strongly resisted.
[posttraumatic stress disorder,culture, refugee camp, Rwanda]
TITIA FELDMANN & CHUDI UKPABI
Traumaverwerking na de Biafra oorlog in Nigeria
Na een korte historische schets van de sociale en politieke ontwikkelingen die in het net onafhankelijk geworden Nigeria leidden tot de Biafra oorlog (1967 tot 1970) wordt met enkele passages deze wrede oorlog zelf in het geheugen teruggeroepen. De oorlog heeft ongeveer anderhalf miljoen doden gekost en onnoemelijk veel leed teweeg gebracht. Nu, 25 jaar later, wordt de vraag gesteld hoe Nigeria als land, en hoe verschillende groepen binnen Nigeria de opgelopen trauma's hebben verwerkt. De politieke leiding van Nigeria heeft direct na de oorlog gekozen voor een toon van verzoening. Hoewel er nooit nationale rouw is afgekondigd of een nationale herdenking is gehouden, volgden verschillende etnische groepen hun eigen rituelen om afscheid te nemen van de doden en de strijders te reinigen. Nader uitgewerkt wordt hoe de Onitsha in Zuidoost- Nigeria hier vorm aan gaven. Aan de hand van de levensgeschiedenis van een uit Onitsha afkomstige vrouw, Eva, wordt tevens duidelijk gemaakt dat de traditionele rituelen niet voor ieder individu een oplossing bieden. In Onitsha heeft het christendom de tradities nooit kunnen uitbannen. Er is sprake van een spanningsveld tussen traditionele gebruiken en een meer moderne manier van leven – maar niet ieder individu weet raad met deze conflicterende loyaliteiten.
[traumaverwerking, Biafra oorlog, Nigeria, traditionele rituelen]
Coping with trauma after the Biafra war in Nigeria
Using the case of an Onitsha woman as an example, the authors describe how Nigeria coped with the traumas of the Biafra war (1967-1970). National mourning never took place but several ethnic groups organised their own rituals to bid farewell to their deceased and to purify their fighters. The case shows that the collective rituals were not effective for everyone. Tension between traditional religion on the one hand and Christianity and modernity on the other caused conflicts of loyalty which some people were unable to solve.
[coping with trauma, Biafra war, Nigeria, traditional rituals]
Overige artikelen
A. DE MUYNCK, HANS VERREPT & L. SCHILLEMANS
Marokkanen bij de Belgische huisarts
Medische consumptie van Berbers en Arabieren
Deze bijdrage analyseert de preventieve en curatieve zorgvraag van Berbers- en Arabisch- Marokkaanse allochtonen bij de Belgische huisarts. In vergelijking met de Arabieren beheersen Berberpatiënten minder goed het Nederlands, verkiezen traditionele klederdracht, hebben een hogere pariteit, zijn vaker van rurale afkomst, en het domein van hun vrouwelijke familieleden is sterker beperkt tot het uitvoeren van huishoudelijke taken. Er zijn belangrijke verschillen in zowel de preventieve als de curatieve zorgvraag. In vergelijking met de Arabofonen hebben meer Berbers een preventieve zorgvraag, en consulteren zij vaker religieuze genezers; sociale conflicten met Belgische instellingen vormen bij hen een belangrijker motief voor aanmelding bij de huisarts. Naast de etnische factor spelen determinanten geassocieerd met acculturatie en met de woonsituatie (zoals leven in uitgebreid familieverband) een significante rol in de zorgvraag. Het negeren van de etnische identiteit van Marokkaanse patiënten maakt de zorgverlening minder doeltreffend. Er moet daarom met deze factor rekening gehouden worden in het dagelijks omgaan met Marokkaanse patiënten, bij het geven van gezondheidsvoorlichting en -opvoeding (GVO), en bij de planning van het zorgaanbod.
[Marokkanen, huisarts, België, Berbers, Arabieren, zorgvraag]
Preventive and curative medical consumption by Berber and Arabic Moroccans in Belgian family practice
This study explores the preventive and curative consumption behaviour of Berber and Arab Moroccan migrants in Belgium. In comparison to Arabs, Berber patients have lower linguistic skills, prefer traditional dresses, have a higher parity, come mainly from a rural background, and keep their wives restricted to domestic jobs. Important differences in their preventive and curative demand were observed. Berbers have a higher preventive demand and consult religious healers more frequently than Arabs. Conflicts with Belgian institutions appear to be a more important reason to ask for curative help for Berbers than for Arabs. The health care behaviour is influenced by the ethnicity of the patients but also by factors related to acculturation level and to life habits, such as living in an extended family. This study suggests that considering Moroccans as a single ethnic group masks important differences. Ethnicity should therefore be taken into consideration in the daily management of preventive and curative care for Maghrebian migrants, in health education, and in the planning of health care strategies. The authorities should therefore take this ethnic specificity of the Moroccan migrants into account.
[Moroccans, family doctor, Belgium, Berbers, Arabs, demand of care]
FRIEDA BOS, MIRJAM LEUTSCHER & ANKE NIEHOF
Aids in Afrika: Rampspoed en aanzet tot sociale verandering
Dit artikel over de thuiszorg van AIDS-patiënten in ruraal Zimbabwe is gebaseerd op onderzoek in het veld. Er is gekeken naar de gevolgen van HIV-besmetting voor de patiënten zelf, hun verzorgers, de huishoudens waarin zij worden verzorgd en de gemeenschap waarin zich de tragedies afspelen. In het artikel wordt aangegeven op welke wijze men zich tegen de ziekte te weer stelt en hoe daarbij de sociale verhoudingen, met inbegrip van het gender aspect, onder druk komen te staan.
[AIDS-patiënten, Zimbabwe, thuiszorg, coping, gender]
AIDS in Africa: Calamity and impulse to social change
This article on home care of AIDS patients in rural Zimbabwe is based on anthropological field research. The authors have studied the consequences of AIDS for patients, care givers, households and communities. The article describes how people defend themselves against the disease and how social relationships, especially with regard to women, become strained.
[AIDS patients, rural Zimbabwe, home-based care, coping, gender]
SJAAK VAN DER GEEST
Ouderen en welzijn: Antropologische vragen en opmerkingen
In deze voorbeschouwing op een symposium wordt gepleit voor een antropologische bijdrage aan de sociale en psychogerontologie. Nadruk wordt gelegd op het kwalitatieve karakter en het vergelijkend perspectief van een antropologie van ouderen.
[ouderen, welzijn, antropologie, kwalitatief onderzoek]
Elders and well-being: Anthropological questions +and notes
This article looks ahead to a symposium on 'Elders and well-being'. The author calls for an anthropological contribution to social and psychogerontology and stresses the qualitative character and comparative perspective of an anthropology of elderly people.
[older people, well-being, anthropology, qualitative research]