Abstracts 6 ( 1 )
THEMANUMMER 'ZINTUIGEN'
Artikelen over het thema 'Zintuigen'
RUUD HENDRIKS
Inzicht en fysieke ervaring: Twee benaderingen van autistisch gedrag
Autistische mensen lijken een vreemde soort in ons midden te zijn. Menselijke emoties en sociale interactie zijn voor hen onbegrijpelijke fenomenen, zo kan uit cognitief-psychologisch en orthopedagogisch onderzoek worden opgemaakt. Een dergelijk wetenschappelijk inzicht, dat berust op nauwkeurige observatie en representatie, vindt zijn tegenhanger in het werk van een clown die zijn lichaam oefent om op een niet-verstandelijke manier vertrouwd te raken met wat het is om autist te zijn. Zijn inspanningen om in een autistisch bestaan te participeren zullen worden vergeleken met methoden en doeleinden van de medische antropologie. De antropoloog die op zoek is naar een vorm van participatie in een bestaan waar men een uiterst laag sociaal ontwikkelingsniveau vermoedt, kan zich door de fysieke act van de clown laten inspireren.
[autisme, clown, participatie, observatie, zintuigen, medische antropologie ]
Insight and physical experience. Two approaches to autistic behaviour
Autistic people appear to be strange beings within our midst. Cognitive psychological and orthopedagogical studies into autism has shown that even the simplest of human emotions or interaction are completely incomprehensible to them. This kind of scientific insight based, as it is, on careful observation and representation finds its counterpart in the artistry of the clown who trains his body to become familiar with what it is to be on a non-mental level: to be autistic. His striving to emulate an autistic existence will be compared with the goals and methodology of medical anthropology. It will be argued that the anthropologist who is looking for a means to participate in a form-of-life where one expects the social developmental level to be extremely low, might find inspiration in the physical act of the clown.
[autism, clown, participation, observation, senses, medical anthropology]
TOM JACOBS
Commentaar bij een lijkschouwing
In de geneeskunde domineert de visuele waarneming. Hiermee tracht men de wetten van ziekte en lichaam te beheersen. De dominantie van het zien stelde zich in de loop van vorige eeuw in, tegelijk met het belang van de anatomopathologie als kennisbron. Aan de hand van een autopsie-verhaal wordt aangetoond dat in de schaduw van de visuele dominantie er een andere zintuiglijkheid leeft: het voelen, dat onoverkomelijk verbonden is met de kwetsbaarheid en de eindigheid van de arts. Met praktijk-voorbeelden wordt gesuggereerd dat deze gevoeligheid het medisch handelen zelf betekenis geeft.
[autopsie, visuele waarneming, zintuigen, eindigheid, arts]
Comments on a post-mortem
The visual observation dominates the medical sciences. Through observation the doctor tries to control the laws of disease, and of the body. The dominance of sight developed over the course of the previous century, as did an interest in anatomopathology as a source of knowledge. Through a post-mortem story, the author shows that in the shadow of visual dominance lies another sensibility: that of touch which is insuperable related to the vulnerability and finiteness of the doctor. Using examples from medical practice, it is suggested that this sensibility gives meaning to the conduct of medicine.
[autopsy, visual observation, senses, finitude, physician]
RENÉ DEVISCH
Van mythe naar fysiologie en zintuigelijkheid: Het helen van de zwakke plek
In een regressieve beweging leidt de mbwoolu genezingscultus, bij de Yaka van Zaïre, de geïnitieerde patiënt terug, althans symbolisch, tot een ervaring van 'boetseren en weven' in de moederschoot. In de stilte en inkeer van het genezingsritueel leert de patiënt de klank van zijn stem, de prikkel van zijn zintuigen en de taal van zijn cultuur te herontdekken. Hij leert houden van zichzelf zoals hij is, en zijn levenslust en bekwaamheid tot zintuiglijke beleving te herbronnen. De mbwoolu genezingscultus behandelt aandoeningen die 'een gebrek aan vorm' tonen, waaronder fysieke handicap, apathie, verlamming, verstijving, humorale stoornissen (chronische buikloop, koliek, verstopping), lust- of erectieverlies, rusteloosheid en angst.
De mbwoolu genezingscultus inspireert zich aan een mythische voorstelling omtrent het ontstaan van de mens: net zoals de eerste mens via de rivier deze wereld zou bereikt hebben, zou ook elke foetus ontstaan in het vruchtwater in een vorm die aanvankelijk gelijkt op de katvis. Door de inwijding in de mbwoolu cultus is het niet meer de patiënt, maar zijn het de antropomorfe cultusbeelden – geplaatst in de nabijheid van de patiënt – die de mbwoolu watergeesten ontvangen en toegankelijk maken. Ze zijn een bron van spiegeling en krachten, en zijn ontvangers van stimuli. Ze beelden de fylo- en ontogenetische evolutie uit van katvis tot volgroeide mens en zijn als een spiegel voor de patiënt in zijn ontwikkeling van foetus naar de geseksueerde en volkomen mens. Door zichzelf en de beelden te masseren en in te strijken met een rode bereiding krijgt de geïnitieerde opnieuw voeling met zichzelf, als 't ware in een soort van spiegeling tussen beeld en zichzelf, en controle over zijn gevoelens. Door ze kracht te geven met zijn speeksel en kolanoten, geeft de patiënt ook zichzelf kracht. Hij spreekt de beelden voornamelijk toe in primaire, gevoelsgeladen klanken en archa+5+sche metaforen. De cultusbeelden belichamen voor de patiënt een boodschap over opeenvolgende vormen van identiteit die hij in zijn levensloop kan belichamen. In de liturgie van gebaren en esoterische taal dienen deze beelden niet alleen als een soort van te belichamen dubbel voor de patiënt, maar bevatten ook archaïsche sporen van collectief onbewuste fantasmen omtrent de verscheidenheid van mensen, en omtrent de levengevende energie en transformatieve kracht in ononderbroken lijn van moederlijke overgrootmoeder naar moeder naar dochter.
[mbwoolu genezingscultus, zintuigen, mythe, symbolisch-praxiologisch, Yaka, Kongo]
From myth to physiology and sensoriality: The healing of the weak point
In a regressive movement the Mbwoolu healing cult of the Yaka of Zaire lead the newly-initiated patient back, symbolically at least, to the experience of 'modelling and weaving' in the mother's womb. In the silence and introspection of the healing ritual the patient learns to rediscover the sound of his voice, the stimulation of his senses and the language of his culture. He learns both to love himself as he is, and to redraw upon his lust for life and potential for sensual experience. The Mbwoolu healing cult treat conditions which show 'a lack of form'. Under this category fall ailments such as physical handicaps, apathy, paralysis, numbness, humoral disturbances (chronic diarrhoea, colic, constipation), loss of erection and sexual desire, restlessness and anxiety.
The cult is inspired by a creation myth: just as the aboriginal Man reached this world by way of the river, each foetus journeys through the waters of the womb initially taking a form resembling the catfish. After initiation into the Mbwoolu cult, it is no longer the patient but the anthropomorphic cultic images – placed in his vicinity – which receive the Mbwoolu water spirits and make them accessible. The images are reflective, and are a source of power because it is they who receive the stimuli. The images depict the phylogenetic and ontogenetic evolution from catfish to adult human, and function as a mirror for the patient in his development from foetus to a gendered, complete being. By massaging both himself and the image, and by smearing himself with a red preparation, the new initiate regains his self-empathy through, as it were, a mechanism of reflection between the image and the self. In so doing, he regains control over his feelings. By empowering the images through smearing them with saliva and cola nuts, the patient also empowers himself. The initiate addresses the images most often in primal, emotive tones using archaic metaphors. For the patient the cultic image is the missive embodiment of the successive forms of identity which he may be able to attain during his lifetime.
[mbwoolu healing cult, senses, myth, symbolic-praxiologic, Yaka, Congo ]
ANETTE DREWS
The sense(s) of suffering. Social relationships and khombola: Illness among the Kunda of Zambia
Zintuigen zowel als de door zintuigen verkregen kennis zijn culturele constructies. In verschillende talen worden zintuigelijke ervaringen verschillend geordend en uitgedrukt. In tegenstelling tot de op het gezichtsvermogen georiënteerde culturen in het Westen, is voor de Zambiaanse Kunda ku-mva (horen, voelen en ruiken) het primaire zintuig in het proces van kennisverwerving. De voornaamste uitdrukking van de op de Kundas zintuigelijke ordening gebaseerde kosmologie en de sociale werkelijkheid zijn te vinden in hun matrilinaire ideologie en het zogenaamde mdulo-complex.
[zintuigen, mdulo-complex, morele kennis, heet en koud, ziekte, Kunda, Zambia]
The sense(s) of suffering. Social relationships and khombola: Illness among the kunda of zambia
The senses, as well as the knowledge produced through them, are cultural constructions. Sensory experience is expressed and ordered differently in different languages. As opposed to the sight-orientated cultures of the West, ku-mva (hearing, feeling and smelling) is the fundamental way of knowing for the Kunda of Zambia. The cosmology and social relations created by the Kunda's sensory order are reflected in their matrilineal ideology and the mdulo-belief.
[senses, mdulo complex, moral knowledge, hot and cold, illness, Kunda, Zambia]
RIA REIS
Een neus voor goed en kwaad
In Zuidelijk Afrika zijn heksen en boze geesten door mensen met bijzondere gaven te ruiken. Maar ook onze cultuur verbindt geur met moraal. Beargumenteerd wordt dat dit verband berust op de onmiddellijkheid van waarneming die aan het ruiken eigen is. De werking van de neus als morele detector hangt echter af van de morele kwaliteit die aan de drager van die neus wordt toegekend. Op dat vlak lijken dieren in onze cultuur het beter te doen dan dokters.
[zintuigen, reuk, moraal, kwaad, zuidelijk Afrika]
A nose for good and evil
In Southern Africa people with uncommon gifts of perception are able to smell witches and evil spirits. Yet even in Dutch culture smell is linked with morality. It is argued that this is related to the immediateness of perception which characterizes smell. The effectiveness of the nose as a detector of evil depends, however, on the moral quality ascribed to its owner. In this respect our pets are judged more favourably than our doctors.
[senses, smell, morality, evil, southern Africa ]
ELS VAN DONGEN
"Ik voel het kraken in mijn hersens." Schizofrene mensen en aanraking
Negatieve ervaringen van schizofrene mensen, zoals verlies, maken duidelijk dat de afstand tussen het door de taal betekende en het lichaam verloren kan gaan. Woord en tastzin vloeien in elkaar. Over het algemeen verklaart men dit uit het ontbreken van de totstandkoming van een scheiding tussen het ik van schizofrenen en de ander. Betekenisgeving aan gewaarwordingen van aanraking door het woord vindt plaats door specifieke zinswendingen van schizofrenen, waarin zij de taal van haar symbolische dimensie ontdoen. In dit artikel wordt dit alles verbonden aan culturele problematiek. Er wordt naar voren gebracht dat deze bijzondere ervaringen van aanraking, behalve over de problematiek van schizofrene mensen ook iets zegt over een cultuur.
[schizofrenie, aanraking, taal, Nederland]
"I feel my brains are cracking." Schizophrenic people and touch
Negative experiences of schizophrenic people, such as a loss, clearly demonstrate that the distance between the signified and the body can be lost. Here, word and touch converge as one. This phenomenon is generally explained as a deficiency in the creation of a clear division between the I of the schizophrenic and the Other. Signification to touch perception by the words of others occurs through specific turns of speech by schizophrenics where they strip the language of its symbolic dimension. In this article these processes are related to cultural issues. It is argued that the special experiences of touch tell us not only something of the problems of the schizophrenic but also make a comment upon culture and its ambiguities.
[schizophrenia, touch, language, the Netherlands]
ARKO ODERWALD
Geur, smaak en herinnering
In dit stuk laat de auteur zien dat geur (en smaak) het heden aan het verleden verbindt en zo iemands leven tot een continuïteit maakt.
[geur, smaak, herinnering]
Fragrance, taste and memory
In this article the author presents a number of examples which show how fragrance (and taste) links the past and present thereby creating a continuity in one's life.
[smell, taste, memory]
TANIA WOODS
"A new world": Guide dogs as eyes and companions of blind people
In this article the sensoria, sight and blindness, are explored as cultural as well as corporeal acts. Blindness as an illness and sickness adds both personal suffering and social dis-ease to the more general disabling effects that sensory loss brings. The loss of sense of self and 'imprisonment' concomitant with the cultural experience of the 'newly blinded' are described. Narratives from an ethnography of guide-dog ownership in Britain are used to explore the processes of 'growing together' and 'healing'; idioms which frame a discourse on humanity, disability and animality that may be 'muted' within the dualistic 'traditions' of biomedicine and companion animal research. In the process of 'growing together' a new sense of self is developed which 'incorporates' the dog and enables not only sight but also thoughts, mood and ill health to be shared. This intimate companionship and synaesthesia begins, in turn, to heal much of the isolation and suffering brought about by blindness. This sense of self and dog embodied as one is thus implicated in the experience of a newly created world of possibilities.
[blindness, guide dog, senses, synaesthesia, companionship, Great Britain]
[blindheid, geleidehond, zintuigen, synesthesie, gezelschap, Groot Britannië]
STUART BLUME
"Making the deaf hear": The cochlear implant as promise and as threat
For decades doctors have dreamt of a device with which they could provide hearing to the totally deaf. In the last 20 years their dream has become reality. Contrary to original expectations, however, deaf communities have been largely hostile to the device. This is because they reject the underlying 'deficit' model of deafness. This paper compares the reception of the 'Bionic Ear' in Britain, and in Sweden. It argues that national differences can be understood in terms of the extent to which the alternative notion of the deaf as a linguistic and cultural minority has gained acceptance.
[deaf, cochlear implantation, disability, resistance, Great Britain, Sweden]
Al decennia lang hebben artsen gedroomd van een apparaat waarmee volledig dove mensen iets zouden kunnen horen. In de laatste twintig jaar is die droom werkelijkheid geworden. Maar, in tegenstelling tot de verwachtingen, is er grote weerstand in de dovengemeenschap. Deze vijandigheid heeft zijn wortels in het afkeuren door doven van het idee dat doofheid beschouwd moet worden als gebrek, als handicap. In dit artikel wordt een vergelijking gemaakt tussen de ontvangst van het zogenoemde 'Bionische Oor' in Groot-Britannie en in Zweden. Er wordt geconstateerd dat deze verschillen zijn te verklaren in termen van verschillen in de acceptatie van doven als taal- en culturele minderheid.
[doven, cochlear implantaat, handicap, verzet, Groot Britannië, Zweden]
ALEX POS & ARKO ODERWALD
Er bij horen: Doof-zijn in een horende samenleving
Het begrip multiculturele samenleving wordt meestal gebruikt om verschillen in afkomst binnen een samenleving aan te duiden. Deze verschillen staan over het algemeen los van de zelf- interpretatie van betrokkenen. Als zelfinterpretatie wel centraal zou staan is het mogelijk om aan het begrip multiculturele samenleving een andere betekenis te geven die ook beter overeenkomt met het humanistische ideaal dat met het begrip is verbonden. Aan de hand van de ervaring van doven in onze samenleving wordt deze stelling gedemonstreerd.
[doven, horenden, dovencultuur, multiculturele samenleving]
Er bij horen: Being deaf in a hearing society
The concept of multicultural society is most often used to indicate differences in origin within a given society. These differences stand apart from the self-interpretation of those concerned. Yet, if self-interpretations were central to analysis then it would become possible to redefine the concept of a multicultural society. This redefinition would then correspond better with the humanistic ideal originally linked to the concept of multiculturalism. Through examining the experiences of the deaf in Dutch society the authors demonstrate this notion.
[deaf, hearing, deaf culture, multi-cultural society]
Overige artikelen
SJAAK VAN DER GEEST
Het geheim: Antropologische en medisch-antropologische opmerkingen
Deze bijdrage is een voorbeschouwing op een symposium over geheimen rond ziekte, gezondheid en gezondheidszorg. De sociale en culturele betekenis van geheimen in het dagelijks leven +/+n in medische situaties is ambigu. Het geheim laat zich gebruiken als een strategisch middel waarmee mensen hun belangen bevorderen; het bindt en scheidt mensen; het geheim 'werkt' en geeft iemand 'diepte' en identiteit. De onthulling van een geheim kan het leven van een mens radicaal veranderen.
[geheim, strategie, antropologie, medische antropologie]
The secret: Anthropological and medical-anthropological observations
This article looks ahead to a symposium on secrets surrounding illness, health and health care. It sketches the ambiguity of social and cultural meanings of secrets, both in ordinary life and in medical situations. Secrets are used as a strategic means to further private interests; they both bind people together and separate them; secrets 'work' and constitute a person's identity and 'depth'. Revealing a secret may radically alter a person's life.
[transsexuality, hijras, women, cross-gender behaviour, anthropology]
P. GRIFHORST & M. VAN EWIJK
Transseksuelen, hijra's en vrouwen in mannenkleren: Studies naar gender-overschrijdend gedrag
In vele maatschappijen komen we vormen tegen van genderoverschrijdend gedrag. Binnen de moderne, westerse samenleving kennen we dit fenomeen als transseksualiteit en travestie; psychomedische categorieën die volgens de auteurs niet zonder meer kunnen worden toegepast op soortgelijke verschijnselen in andere tijden en in andere culturen. Veel van wat er aan kritiek is geleverd op de universalistische, psychomedische benadering van genderoverschrijdend gedrag is gebaseerd op bevindingen van antropologisch onderzoek. In dit artikel wordt aan de hand van een drietal antropologische studies de vraag verkend naar het historisch-culturele karakter van genderoverschrijdend gedrag.
[transseksualiteit, hijra’s, vrouwen, grensoverschrijding, antropologie]
Transsexuals, hijras and women in men's clothing. Studies in cross-gendered behaviour
Forms of cross-gendered behaviour can be encountered in many societies. In modern western society this phenomenon is labelled as transsexualism and transvestism, two psycho-medical categories which, according to the authors, can not adequately be applied to seemingly similar practices found over time or in different cultural settings. The universalistic psycho-medical approach to cross-gendered behaviour has been criticized by scholars from various disciplines using ethnographic evidence. In this review of three recent anthropological studies, the authors explore the historical- cultural construction of cross-gendered behaviour.
[transsexuality, hijras, women, cross-gender behaviour, anthropology]
COR JONKER
Interpretatie van Ndembu-divinatie: de kritiek door de mand gevallen
In onderstaande reactie reageert de auteur op een artikel over divinatie van Filip De Boeck. De auteur laat zien dat De Boecks commentaar op Turners model van sociaal drama slechts ten dele opgaat en beter als aanvulling kan worden opgevat.
[Ndembu divinatie, sociaal drama, kritiek]
Interpretation of Ndembu Divination: Unmasking a Criticism
The author responses to De Boeck's article on divination among the aLuund of Zaire. He shows that De Boeck's comments on Turner's social drama can be best conceived as an amplification of Turner's model.
[Ndembu divination, social drama, critique ]
ELS VAN DONGEN
Over metselaars en geheime krachten. Een reactie op Van der Geest's 'Ten geleide'
In dit artikel reageert de auteur op een 'Ten geleide' van Van der Geest, waarin het doen van medisch-antropologisch onderzoek in de eigen cultuur wordt besproken. Zij wil aangeven dat de inzichten die volgens Van der Geest de medische antropologie voor de eigen samenleving belangrijk maken niet voldoende zijn om anderen van het belang van het onderzoek te overtuigen, maar dat er meer doelstellingen van de 'thuisantropologie' moeten zijn.
[medische antropologie in eigen cultuur, thuisantropologie, commentaar]
About bricklayers and secret forces. A response to Van der Geest's 'Ten geleide'
In this article the author comments on an introduction by Van der Geest in which he discusses medical-anthropological research in one's own culture. She intends to show that insights which, according to Van der Geest, are to be gained from such studies are not sufficient to convince others of the importance of this kind of research. She also advances two additional aims for researcher's working in their own culture.
[medical anthropology at home, comments]