Abstracts 8 ( 2 )
ANTON BLOK
Terug naar de ars moriendi
Naast en tegenover een langgerekte stervensweg, die kenmerkend geworden is voor de moderne samenleving, vinden we in tal van minder gedifferentieerde samenlevingen een korte stervensweg. Dit verschil weerspiegelt andere structurele contrasten zoals marginaliseren van ouderen tegenover respecteren van ouderen, ontkenning en medicalisering van de dood tegenover aanvaarding van de dood, tegengestelde voorstellingen van een 'goede' en een 'slechte' dood, en een eenzaam en anoniem sterven tegenover sterven temidden van intimi. Door middel van interculturele vergelijking en etnografische juxtapositie wordt het bekende en vertrouwde vreemd gemaakt. Deze vorm van dépaysement leidt tot reflectie en kritiek op gangbare gebruiken rond het sterven in de moderne wereld. Het betoog sluit aan bij een hernieuwde belangstelling voor een aloude vorm van vrijwillige levensbeëindiging – de praktijk van versterven door het weigeren van voedsel.
[ars moriendi, sterven, goede dood, versterven, interculturele vergelijking]
Back to the ars moriendi
Next and opposite to prolonged dying, so characteristic of the modern world, we find a rather short terminal phase in tribal and agrarian societies. This difference implies other structural contrasts, including marginalization of elderly people opposite to respect for the elderly, denial and medicalization of death opposite to acceptance of death, inverse notions of a 'good' and a 'bad' death, and lonely, anonymous dying opposite to dying among kinsmen and friends. Through cross-cultural comparison and ethnographic juxtaposition, familiar things are made strange. This form of dépaysement prompts reflection on and critique of customs concerning dying in the modern world. The argument links up with a renewed interest in the time-honoured form of inedia -the practice of dying by refusing food.
[ars moriendi, dying, good death, refusing food, intercultural comparison]
STEFAN BEKAERT
Olifant-transformatie in Zaïre. Een Sakata genezingsritueel etnomethodologisch bekeken
Bij de Sakata van Zaïre is 'transformatie in olifant' een vaak gehoorde verklaring voor ziekte en ongeluk. Men veronderstelt dat 'tovenaars' het onzichtbare dubbel van mensen meevoeren naar het woud in de gedaante van een olifant. Een negendaagse wassing met een mengsel van boomschorsen onder leiding van een 'genezer die opspringt' (ngaa ne mpunghe) brengt de patiënt terug naar het dorp en voorkomt verder onheil. Los van de vraag of mensen werkelijk in olifanten veranderen, en of dit door een wassing kan worden verholpen, zien we hoe genezing als sociaal feit wordt verwezenlijkt in de geritualiseerde interactie tussen genezer en patiënt. Aan de hand van drie kleine handelingen (het breken van blaadjes, het stellen van condities, de negende wassing), micro-ritueeltjes zeg maar, toon ik aan hoe mensen eigenlijk methodisch uitbeelden wat ze trachten te bewerkstelligen. Deze conclusie nodigt uit tot een bezinning binnen de antropologie over de 'betekenis' van rituele handelingen.
[Olifant-transformatie, Sakata, genezingsritueel,etnomethodologie, Zaïre]
The methodology of elephant transformation in Zaire:
A Sakata healing ritual in ethnomethodological perspective
'Transformation into elephant' is a common explanation for sickness and misfortune among the Sakata in Zaire. They believe that 'sorcerers' take people's 'double' in the form of an elephant to the forest. During nine days the patient is washed with a mixture of different tree barks. That ceremony is conducted by a 'healer who jumps up' (ngaa ne mpunghe). After this purification the patient is brought back to the village where he will be protected against further evil. The paper does not discuss whether people really change into elephants and whether this transformation can be undone by a ritual washing. It shows how healing as a social fact is realised in the ritualised interaction between healer and patient. The author uses the example of three small symbolic acts to demonstrate how people express what they try to bring about. These acts are: breaking leaves, making conditions and the ninth washing. The conclusion invites for anthropological reflection on the 'meaning' of ritual acts.
[Elephant transformation, Sakata, healing ritual, ethnomethodology, Zaire]
PAULINE TICHELMAN
"God has an answer to all your problems." Genezingssessies binnen een Ghanese pinkstergemeente in Amsterdam-Zuidoost
Dit artikel is gebaseerd op een verkennend onderzoek naar de beleving van ziekte, gezondheid en genezing door gelovigen in de 'Church of Pentecost', een pinkstergemeente in Amsterdam-Zuidoost die voornamelijk door Ghanezen wordt bezocht. Doelstelling van het onderzoek was na te gaan in hoeverre de beleving van ziekte, gezondheid en genezing beïnvloed wordt door zowel de politiek-economische context waarin de Ghanese gelovigen leven, als de religieuze en traditionele Ghanese ideeën en voorstellingen van de gelovigen over ziekte, gezondheid en genezing. Ghanese gelovigen brengen ziekte, gezondheid en genezing in verband met de (slechte en onzekere) sociale positie in de Nederlandse samenleving. Hierbij maakt men gebruik van religieuze voorstellingen over ziekte, gezondheid en genezing.
[Pinkstergemeente, genezingssessie, Ghanezen, Amsterdam]
"God has an answer to all your problems":
Healing sessions in a Ghanaian pentecostal community in Southeast Amsterdam
The article is based on exploratory research into experiences of health, illness and healing in the mainly Ghanaian 'Church of Pentecost' in Southeast Amsterdam. The author views the topic in the context of political and economic problems which Ghanaians living in Amsterdam are facing. Traditional Ghanaian ideas of illness, health and healing are also discussed. The Ghanaians relate health and illness to their poor and insecure living conditions in Dutch society and use traditional concepts to express and explain their problems.
[Pentecostalist, healing session, Ghanaians, Amsterdam]
SJAAK VAN DER GEEST
Het 'vreemde' begin van de medische antropologie in Nederland
Uit deze korte schets blijkt dat het begin van de medische antropologie in Nederland in twee opzichten `vreemd' was. Het voltrok zich buiten de reguliere antropologie en het beperkte zich tot vreemde volkeren. De auteur onderzoekt hoe dit begin doorwerkt in de medische antropologie van vandaag en pleit voor een medische antropologie van de eigen cultuur.
[geschiedenis, medische antropologie, Nederlands, vreemd, medische oorsprong]
The 'foreign' beginning of medical anthropology in The Netherlands
This brief sketch suggests that the beginning of medical anthropology in The Netherlands was in two respects 'foreign'. Medical anthropology came into being outside the realm of cultural anthropology and initially it only dealt with foreign peoples. The author explores how this 'foreign origin' continues to exert its influence on presentday medical anthropology and pleads for more medical anthropological research at home.
[history, medical anthropology, the Netherlands, foreign, medical origin]
ELS VAN DONGEN
De 'native' als vreemdeling. Medisch-antropologisch onderzoek in Nederland
In dit artikel gaat de auteur in op enkele methodologische en theoretische implicaties van medisch-antropologisch onderzoek in eigen samenleving. Vanuit eigen ervaringen pleit zij ervoor om de problemen en conflicten die zich in dit soort onderzoek voordoen te gebruiken voor de ontwikkeling van de discipline.
[medische antropologie, eigen samenleving, methodologie, theorie, Nederland]
The 'native' as a stranger:
Medical anthropological research in The Netherlands
The author discusses some methodological andtheoretical implications of medical anthropological research in one's own society. She deals with participant observation, position and role of the anthropologist at home and anthropological concepts such as holism, symbolic order and social boundaries. On the basis of her own experiences she argues that anthropologists should utilise their problems and conflicts in this type of research to develop their discipline.
[medical anthropology, at home, methodology, theory, the Netherlands]