Tijdschrift Medische Antropologie

ERIC VERMEULEN
Toekomstbeelden: Echografie en beslissingen over het leven van extreem te vroeg geboren kinderen

Op de afdeling neonatologie wordt intensive care voor pasgeborenen gegeven. Daarin speelt echografie een centrale rol. Beelden van de hersenen zijn bepalend voor besluitvorming over het al dan niet (voort)behandelen van deze kinderen. Echografie bepaalt de manier waarop naar de groep extreem te vroeg geboren kinderen (geboren na minder dan 28 weken zwangerschapsduur, minstens 12 weken te vroeg) gekeken wordt en ook heeft deze techniek een grote invloed op de manier waarop ouders geïnformeerd worden. Bij extreem te vroeg geboren kinderen kunnen de hersenen relatief gemakkelijk beschadigd raken. Met echografie kan die schade in beeld worden gebracht. De beelden worden niet gezien als 'bewijs' maar als aanwijzing, als een aanleiding en leidraad voor morele beslissingen. Regelmatig worden aan de hand van echografisch verkregen beelden levensverlengende behandelingen gestaakt, met het doel het kind te doen overlijden. Aan de hand van twee casussen wordt getoond hoe met beelden wordt omgegaan in de neonatologie.

[neonatologie, beeldvormende techniek, besluitvorming, rol van ouders, levensbeëindiging, proefbehandeling]

Images of the future: Ultra-sound scans and decisions over the lives of extremely premature babies

Ultra-sound scans play a central role in the intensive care unit for newly born babies. Pictures of the brains determine whether treatment will be continued. Ultra-sound also determines how the medical staff look at extremely premature babies (under 28 weeks of gestation) and how they inform the parents about their child. The brains of these babies are easily damaged.Untra-sound scansmake the damage visible. These pictures are not seen as 'proofs', but as indications and guidelines for moral decision taking. They are often used to decide on stopping life prolonging treatment to allow the child to die. Two cases illustrate how pictures are used for decisions in a neonatology intensive care unit. The research was carried out at the Amsterdam University Hospital.

[neonatology, premature babies, visualising technology, decision making, parents, euthanasia, trial treatment, hospital]

COR HOFFER
Transplantatiegeneeskunde en lichaamsbeelden: Analyse van een 'licht medisch subregime'

De transplantatiegeneeskunde is een relatief nieuw specialisme in de gezondheidszorg. In samenhang met haar medisch-technische successen heeft dit specialisme in de laatste decennia van de twintigste eeuw een belangrijke positie in de Nederlandse samenleving gekregen. In dit artikel wordt nader ingegaan op de manier waarop de transplantatiegeneeskunde zich maatschappelijk en cultureel manifesteert. In zowel het beleid als de voorlichting inzake orgaandonatie en -transplantatie doet men het voorkomen alsof vanuit dit medisch specialisme objectief en neutraal naar de mens en de wereld wordt gekeken. Nadere analyse van gebezigde visies inzake het lichaam en de dood leren echter dat achter die vermeende neutraliteit cultureel en levensbeschouwelijk bepaalde visies schuil gaan.

[orgaandonatie, transplantatiegeneeskunde, lichaamsbeelden, levensbeschouwing, dood]

Transplantation medicine is a relatively new specialism in health care. In connection with its medical-technical successes in the last decades of the twentieth century this specialism has received an important position in Dutch society. This paper describes the way in which transplantation medicine manifests itself socially and culturally. In both policy and public information with respect to organ donation and -plantation it is suggested that this medical specialism is objective and neutral in its vision of the human being and the world. However further analysis of the perceptions with respect to the human body and death show that behind that supposed neutrality there appear implicit cultural, ideological and religious visions.

[organ donation, transplantation medicine, bodily perceptions, ideology, religion, death]

STUART BLUME
Testing and empowerment: On the boundary between hearing and deafness

What criteria of membership should a social movement in the health care area use? Is reliance on criteria developed by the medical profession for diagnostic purposes compatible with a (political) programme aiming at 'empowerment' and 'autonomy'? In this article a comparison is made between the tests and criteria used by audiologists to measure loss of hearing, and the tests and criteria used by the Deaf community to establish 'who is Deaf'. This example leads to the provisional conclusion that a political movement seeking the full and collective citizenship of its members is ill-advised to rely on medical/diagnostic demarcation criteria.

[loss of hearing, testing, audiometry, Deaf community, empowerment, social movement]

Welk criterium van lidmaatschap moet een sociale beweging op het terrein van de gezondheidszorg hanteren? Is het gebruik van criteria ontwikkeld door de medische professie voor diagnostische doeleinden verenigbaar met het (politieke) programma van een beweging gericht op 'empowerment' en autonomie? In dit artikel maakt de auteur een vergelijking tussen de tests en criteria gebruikt door audiologen om gehoorverlies te bepalen, en de tests en criteria gebruikt door de dovengemeenschap om te bepalen 'wie doof is'. Aan de hand van dit voorbeeld wordt de voorlopige conclusie getrokken dat een politieke beweging die volledig collectief burgerschap van haar leden nastreeft, medische/diagnostische criteria voor lidmaatschap niet adekwaat zal vinden.

AMADE M'CHAREK
De onzichtbare (f)actor. Standaardisatie, ras en genetische diversiteit

Dit artikel gaat over ras en raciale verschillen in genetische praktijken. In plaats van ras te behandelen als 'de Ander' of de afwijking op wat goede wetenschap is, tracht ik deze juist te traceren in de normale en routinepraktijk van de genetica. Ras en raciale verschillen zijn niet zozeer constructen van wetenschappers (ideologie) of de boodschap besloten in het DNA (natuur), maar wetenschappelijke neveneffecten. In dit artikel behandel ik ras als een resultaat van wetenschappelijke praktijken en als iets dat onverhoopt ingebouwd raakt in technologieën. Om dit argument te staven onderzoek ik een centrale en gestandaardiseerde technologie van de genetische laboratorium praktijk.

[genetische diversiteit, ras, raciale verschillen, mitochondriaal DNA, placenta cellen, HeLa cellijn, technologie, laboratorium praktijken, standaarden]

This article deals with race and racial differences in genetic practices. Rather than treating race as the 'Other', or as a deviancy to science, my aim is to trace it in routine practices of genetics. Race is thus not taken to be a construct of geneticists (ideology) or a stated message in the DNA (nature). Rather it is shown to be an effect of 'nothing strange going on' kind of practices: something that gets built into routines and technologies. To make this argument I investigate one crucial and standardised technology of genetics, a genetic map.

[genetic diversity, race, race differences, mitochondrial DNA, placental tissue, HeLa cell line, technology, laboratory practices, standards]

CHRISTINA LAMMER
Patient Bodies. The fabrication of moving body landscapes in angiography and interventional radiology

The declared aim of modern science is to establish a strictly detached, objective knowledge. Any falling short of this ideal is accepted only as a temporary imperfection, which we must aim at eliminating. But suppose that tacit thought forms an indispensable part of all knowledge, then the ideal of eliminating all personal elements of knowledge would, in effect, aim at the destruction of all knowledge. The ideal of exact science would turn out to be fundamentally misleading and possibly a source of devastating fallacies.
(Polanyi 1966: 20)

[embodiment of knowledge, ontological choreography, visual culture, radiology, skin]

Dit artikel, gebaseerd op veldwerk in de afdeling Angiografie en Interventie-Radiologie van het Algemeen Ziekenhuis aan de Universiteit van Wenen, onderzoekt de belichaming van kennis in dit specifieke medische veld. De centrale vraag is hoe lichamen zichtbaar worden gemaakt, hoe ze sociaal met elkaar zijn verbonden en hoe abstracte, bewegende, fluorescerende videobeelden worden gepercipieerd. De auteur betoogt dat de visuele kennis van het binnenste van het lichaam en de wijze waarop die kennis wordt geproduceerd door diagnostische en therapeutische machines de stilzwijgende kennis van patiënten, dokters en assistenten overheerst.

[belichaming van kennis, ontologische choreografie, visuele cultuur, radiologie, huid]

IRENE CIERAAD
Only a heartbeat away ...
The cultural dialectics of cardiographics

Since the 1960s the image of a flattening electrocardiogram on a monitor followed by an alarming beep, has become a familiar cinematographic portrayal of death and dying. Intrigued by the rise of a new cultural icon this article ventures to explore the popularization of electrocardiography.
The electrocardiogram – invented in 1906 – proved to be a technology of perception with predictive merits that revolutionised medical practice. Represented by an irregular zigzag line ' written' from left to right, the electrocardiogram responded to a new graphic standard of registering successive motions through time. It is described how this graphic standard has become a culturally ingrainedway of perceiving all kinds of movements, including the course of life, as a line 'written' from left to right, finally ending in the flattening line of a cardiogram on a monitor. In sum this article deals with the mixing of popular medical images and serious medical technology.

Sedert de jaren zestig is het monitorbeeld van een afvlakkend elektrocardiogram gevolgd door een alarmerend signaal een vertrouwde manier geworden waarop in films de dood wordt gevisualiseerd. Geïntrigeerd door dit opkomst van dit nieuwe culturele icoon, probeert de auteur de popularisering van de elektrocardiografie te traceren. Het elektrocardiogram bleek al bij de uitvinding in 1906 een visualiseringstechniek met grote voorspellende waarde, die een ommekeer in de medische praktijk betekende. Afgebeeld als een onregelmatige zigzaglijn geschreven van links naar rechts paste het elektrocardiogram binnen een nieuwe grafische standaard waarin opeenvolgende bewegingen in de tijd als zigzaglijnen worden afgebeeld. Hoe deze grafische standaard zich heeft ontwikkeld tot een cultureel bepaalde manier om allerlei bewegingen door de tijd heen te beschrijven, waaronder de levensloop, is het onderwerp van dit artikel. Het filmbeeld van het afvlakkende elektrocardiogram op een monitor blijkt het resultaat van de wisselwerking tussen populair-medische opvattingen en de cardiologie als een van de zichtbaarste vormen van medische technologie in de twintigste eeuw.

[electrocardiogram, populaire beelden van de dood, cinema, medische technologie]

Toekomst is de tijd die nog komen. (Van Dale)
... de toekomst, zuiver een spinsel van onze hoop. (Borges)

At present the introduction of carrier screening concerning the hereditary disease Cystic Fibrosis is in preparation in the Netherlands. The identification of carriers of a deviant genemakes it possible to inform couples about the likelihood of getting a childwith this disease before actual pregnancy. Electrophoretic technique turns mouthwash into a visual image, a kind of bar-code that 'says' whether or not a person is a carrier. Describing and analysing the procedure as proposed by the CF-research group, I will argue, on the one hand, that the test – as manifested in the image of bar-code – offers certainty, be it in a limitedway (carrier of CF); on the other hand, however, the test burdens people with pictures of a more uncertain and risky future.

The author focuses onmedical technology and the impact of its use and possibilities on experiences of the self and the body. The paper is an exploration of people's ambiguities and uncertainties caused by invasions, intrusions and manipulations of the body by technologies. Two issues will be discussed: ownership of the body and the question 'who is in the body'. It will be argued that bodies and selves have become 'an epitome of flux' and have to be contested and renegotiated.

De auteur kijkt naar medische technologie en de invloed van het gebruik en de mogelijkheden van deze technologie op ervaringen van zelf en het lichaam.Het artikel is een verkenning van de ambiguïteiten en onzekerheden van mensen die worden veroorzaakt door invasies, indringing en manipulering van het lichaam door technologie. De auteur bespreekt twee kwesties: wie is de eigenaar van het lichaam en wie zit er in het lichaam. Ze beargumenteert dat het lichaam zelf een belichaming is van een 'stroom' en dat erover moet worden gestreden en onderhandeld.

PAUL VAN GELDER
'De nationale straat / Es-sari'a wataniya'.
Etnografisch onderzoek naar Marokkaanse prostitueebezoekers

Het prostitueebezoek van mannen uit etnische minderheden is in Nederland nog weinig onderzocht. In het artikel komen drie subgroepen van Marokkaanse klanten voor het voetlicht. Marokkaanse jongemannen praten vaak enthousiast over hun contacten met pleziermeisjes tijdens hun vakanties in Marokko; zij vormen de eerste subgroep. In zijn dissertatie 'Les plus hautes des solitude' (1977) verbindt de bekende Marokkaanse auteur Tahar Ben Jelloun het migrantenleven eenzijdig met uitbuiting en seksuele verkwijning. Tegelijk hebben zeelui, soldaten, vrachtwagenrijders of kortom: mannen onderweg, de reputatie dat ze de bloemetjes buiten zetten. Daarom is als tweede subgroep gezocht naar Marokkanen die in de migratie op een of andere manier met seksuele vrijheden hebben geworsteld. De derde en laatste subgroep bestaat uit Marokkaanse 'vriendjes' van harddruggebruikende, vrouwelijke prostituees. De conclusie van het artikel gaat tevens over de implicaties voor aids/soa preventie en condoomgebruik.

[Marokkaanse mannen, migranten, seks, prostitueebezoek, condoomgebruik, AIDS, soa, preventie, Marokko]

The national street / Es-sari'a wataniya.
Ethnographic research on Moroccan clients of female prostitutes

The article deals with three main issues: (a). holiday experiences of Moroccan young men, living in the Netherlands, with ladies of pleasure inMorocco; (b). the inward conflict of some Moroccan immigrants between their personally felt need of sexual freedom and established religious or cultural norms inMoroccan society; and (c). the various 'relationships' of Moroccan youngmenwith female prostitutes using illegal drugs. Living in Dutch cities, Moroccan clients of prostitutes see window prostitution as a symbol of sexual freedom. In their actual sexual practice, however, they tend to associate sexual freedom with a warm and lengthy bodily contact within an informal setting. Providing for food, drinks, clothing or money are not excluded from such casualness. The latter perception of freedom deviates from the current professionalism and speed of window prostitution contacts. This kind of freedom, moreover, they can find in abundance among ladies of pleasure in the Atlas region during their holidays in Morocco. Another ethnographic finding is the once-only character of most visits of Moroccan clients to female prostitutes in the Netherlands as well inMorocco, because they are anxious not to relate themselves to a 'whore' for a long time. In the conclusion of the paper, some important implications of the findings for aids/std prevention and condom use are also discussed.

[Moroccan men, migrants, sex, prostitution clients, condom use, AIDS, STD, prevention, Morocco]

STEVEN VAN WOLPUTTE & PATRICK MEURS
Lichaam, zorg, kwetsuur en verzorging.
Een antropologie van de menselijke kwetsbaarheid

Het Westerse mens- en lichaamsbeeld is aan ingrijpende veranderingen onderhevig. Dit komt onder meer tot uiting in de idee van het 'aanpasbare' lichaam.Maar ook hier geldt het ongeschonden, gezonde, 'jeugdige' lichaam als norm. Wat echter met het gebroken, verminkte, 'a-typische' of getraumatiseerde lichaam? En welke invloed heeft bij voorbeeld het trauma of kwetsuur op het zelf? Hoe benaderen we dit gekwetste en kwetsbare lichaam vanuit een intercultureel perspectief? Welke invloed heeft een veranderend zelfbeeld op de therapeutische relatie? Hoe gaan mensen om met de dreiging van vergankelijkheid en geweld, en met traumatische herinneringen? Wat met het 'individu'? Deze en andere vragen worden opgeroepen door deze inleiding. Ze heeft tot doel het debat rond deze cruciale kwesties te openen, over de soms kunstmatige grenzen van de verschillende disciplines heen.

[lichaam, zelf, kwetsuur, trauma, kwetsbaarheid, socio-culturele aspecten van genezing]

Body, care, trauma and therapy.
An anthropology of human vulnerability – a symposium

The contemporary western body- and self-image is subject to thorough and farreaching change. Themost obvious example is the idea of the 'customisable body.' But here as well, the human body emerges as intact, healthy, youthful.What then about the body that is broken, mutilated, 'a-typical' or traumatised? What is the influence of trauma on the self? How to approach this vulnerable and traumatised body from an intercultural perspective?What is the influence of a changing self on therapy? How do people deal with the threat of vulnerability and violence, and with their memory of trauma? What about the 'individual'? These and many other questions are raised by this introduction. It wants to open the debate on these matters of crucial importance, across the sometimes quite artificial boundaries between disciplines.